10 km Lakad Laban sa Pagpapalibing sa Diktador sa LNMB, Isinagawa

10KM LAKAD LABAN SA PAGLILIBING SA DIKTADOR SA LNMB, ISINAGAWA

ni Gregorio V. Bituin Jr.

Agosto 31, 2016 nang maglakad ang inyong lingkod mula sa Bantayog ng mga Bayani sa Quezon Avenue sa Lungsod Quezon, hanggang sa Korte Suprema sa Maynila, mula ika-6 hanggang ika-9 ng umaga. Dapat na Agosto 24, 2016 ang lakad na ito, pagkat ang orihinal na oral argument sa Korte Suprema ay sa araw na ito, ngunit inurong ng pitong araw pa. Ang paglalakad na ito ay isang anyo ng protesta laban sa pagpapalibing kay dating Pangulong Marcos sa Libingan ng mga Bayani (LNMB).

Ang patalastas dito'y inanunsyo ng inyong lingkod sa facebook. Gayunman, ako lamang mag-isa ang naglakad, marahil ay dahil hindi pa sanay ang mga tao na isang kampanya rin ang paglalakad. O kabilang ang mahabang paglalakad sa pagkilos tulad ng rali. Kasama ng isang litratong nilagyan ko ng anunsyo, aking isinulat sa facebook, 

"Ni-reset ng Supreme Court ang Oral Argument hinggil sa Marcos burial mula August 24 sa Agosto 31. Kaya ni-reset din ang lakad na ito.

Sa muli, bilang pakikiisa sa sambayanang hindi pumapayag sa pagpapalibing kay dating Pangulong Marcos sa Libingan ng mga Bayani, ako po ay maglalakad mula sa Bantayog ng mga Bayani hanggang sa Korte Suprema, na pangyayarihan naman ng oral argument na naka-iskedyul sa araw na iyon. Sa mga nais sumama, mangyaring magdala po kayo ng inyong plakard, pampalit na tshirt, tubig at twalya. Magdala na rin po ng payong o kapote dahil baka maulan sa araw na iyon. Maraming salamat po.

Greg Bituin Jr.

participant, 142km Lakad Laban sa Laiban Dam, Nobyembre 2009

participant, 1,000 km Climate walk from Luneta to Tacloban, Oct2-Nov8, 2014

participant, French Leg ng Climate Walk from Rome to Paris, Nov-Dec 2015

participant, 135km Martsa ng Magsasaka, mula Sariaya, Quezon to Manila, April 2016

participant, 10km Walk for "Justice for Ating Guro" from DepEd NCR to Comelec, May 2016"

Kinagabihan bago ang araw na iyon ay dumalo ang inyong lingkod sa pagtitipon sa Our Lady of Loreto Parish sa Sampaloc, Maynila para sa isang misa, pagtutulos ng kandila, at maikling programa hinggil sa panawagang huwag mailibing si Marcos sa Libingan ng mga Bayani. Nagsimula ang misa ng ikaanim ng gabi sa isang tuklong (kapilya) sa gilid ng Simbahan ng Loreto, at sa pasilyo niyon naganap ang pagtutulos ng kandila at pagsasabi ng karamihan kung sinong martir, pinahirapan at nangawala noong panahon ng batas-militar ang kanilang inaalala. Nagkaroon din ng ilang power point presentation hinggil sa mga naganap noong martial law, at pagkukwento rin ng ilang dumalo hinggil sa mga nangyari noon.

Agosto 31, 2016, nagsimulang maglakad ang inyong lingkod ng ganap na ika-6:15 ng umaga sa Bantayog ng mga Bayani, at nakarating sa Korte Suprema ng bandang ika-8:45 ng umaga. Ang ruta kong dinaanan ay ang kahabaan ng Quezon Avenue sa Lungsod Quezon, sa Welcome Rotonda, sa España Blvd., at lumiko ako sa Lacson Ave. papuntang Bustillos, Mendiola, Legarda, Ayala Bridge, Taft Ave., hanggang makarating ng Korte Suprema sa Padre Faura St., sa Maynila.

Nang makarating ako roon ay naroon na ang dalawang panig - ang grupong anti-Marcos at ang grupong maka-Marcos. May mga nagtatalumpati na at may mga sigawan. Hanggang sa pumagitna na rin ang mga pulis upang hindi magkagulo. Bandang ika-11 ng umaga ay natapos na ang programa ng panig ng mga anti-Marcos burial, at kasunod nito ay ipinarinig na sa malakas na speaker mula sa Korte Suprema ang oral argument sa loob. Kaya kasama ng ilang mga kaibigan mula sa human rights, tulad ng FIND (Families of Victims of Involuntary Disappearances) at CAMB-LNMB (Coalition Against the Marcos Burial in Libingan ng mga Bayani), kami'y nakinig ng mga talumpati. Bandang ikalawa ng hapon nang ako'y magpasyang umalis dahil may ilan pang gawaing dapat tapusin.

Maaaring may magtanong, "Bakit kailangan mong maglakad?" Na sasagutin ko naman ng ilang mga dahilan.

Kailangan kong lakarin iyon, hindi dahil walang pamasahe, kundi ipakitang ang paglalakad ay isa ring anyo ng pagkilos na makabuluhan, at isa ring anyo ng pakikibaka na hindi lamang rali o paghahawak ng armas.

Tulad ng mga nasamahan kong lakaran noon, nais kong ipakita sa taumbayan ang kahalagahan ng mga isyung dapat nilang huwag ipagsawalang bahala. Tulad ng isyu ng paglilibing sa dating Pangulong Marcos. Kapag inilibing siya sa Libingan ng mga Bayani, natural na maituturing siyang bayani, kahit siya ay pinatalsik ng taumbayan dahil sa kanyang kalupitan noong panahon ng diktadura. Ayaw nating basta na lamang mababoy ang kasaysayan, o mabago ito dahil pinayagan ang pagpapalibing sa kanya sa Libingan ng mga Bayani.

Kahit na sabihin pa ng iba na wax na lamang at hindi na ang katawan ni Marcos ang ililibing sa Libingan ng mga Bayani, makakasira pa rin ito sa imahen ng Pilipinas bilang siyang nanguna sa people power na naging inspirasyon ng iba pang bansa upang ilunsad din ang kanilang sariling bersyon ng people power.

Dapat ngang sundin na lamang ang hiling noon ni Marcos na ilibing siya sa tabi ng kanyang ina sa Ilokos, at hindi pa magagalit ang mamamayan. Ito marahil ang mas maayos na libing na marapat lamang kay Marcos na pinatalsik ng taumbayan.

Hindi ako maka-Ninoy o makadilawan, kaya ang isyung ito para sa akin ay hindi tungkol kay Marcos o kay Ninoy, o sa maka-Marcos o maka-Ninoy. Ako'y nasa panig ng hustisya sa mga nangawala noong martial law na hanggang ngayon ay hindi pa nakikita. Ako'y nasa panig ng mga ulilang hindi pa nakikita ang bangkay ng kanilang mga kaanak. Ako'y aktibistang dalawang dekadang higit nang kumikilos para sa uring manggagawa at masa ng sambayanan, na karamihan ng aming mga lider ay pinahirapan noong panahon ng diktadurang Marcos.

Patuloy akong maglalakad bilang isang uri ng pagkilos upang manawagan para sa katarungan sa mga biktima ng martial law na hindi na dapat maulit sa kasaysayan.

Narito ang kinatha kong tula hinggil sa isyung ito na may walong pantig bawat taludtod:

sa bayan ng magigiting

diktador ay ililibing

papupurihang bayani

masa'y nanggagalaiti

di bayani ang diktador

sabi nilang nagmamaktol

bakit muling ililibing

ang dati nang nakalibing

sa lalawigang Ilokos

ng tatlong dekada halos

ngunit masa'y tumatanggi

kung Libingan ng Bayani

si Makoy ay ililibing

di payag, iiling-iling

mga bayaning nabaon

baka mag-alisan doon

"ayaw naming makasama

ang kumawawa sa masa

daming nawala, tinortyur

sa panahon ng diktador

di siya isang bayani

huwag sa aming itabi!"

Ang tulang "Imperyalismo" ni Jose Corazon de Jesus

ANG TULANG "IMPERYALISMO" NI JOSE CORAZON DE JESUS

ni Gregorio V. Bituin Jr.

Pananakop ng isang malaking bansa sa isa pang bansa ang imperyalismo, di pa sa pisikal na kaanyuan nito kundi kahit na sa pang-ekonomyang patakaran. At sa panahon ng makatang Jose Corazon de Jesus, na panahon ng mga Kano sa atin, ay kumatha siya ng tulang pinamagatan niyang "Imperyalismo", na nalathala noong Enero 6, 1923 sa pahayagang Taliba. Muli itong nalathala sa aklat na Jose Corazon de Jesus: Mga Piling Tula, na pinamatnugutan ni Virgilio S. Almario, na nasa pahina 163-164 ng aklat.

Halina't namnamin at pagnilayan natin ang tulang "Imperyalismo":

IMPERYALISMO

Jose Corazon de Jesus

"Washington D.C. (Nob. 30) - Maraming pahayagan dine ang nagsasabi na hindi dapat palayain ang mga Pilipino sapagkat hindi pa edukado at tinitiyak nila na hindi magkakaroon ng independensiya hangga't di marunong ng Ingles ang lahat ng Pilipino."

Ingles naman ngayon itong salitaan,

lalo pang lumayo yaong Kasarinlan;

matuto ng Ingles itong Kapuluan,

mawalan ng wikang katuubo't mahal;

mag-Amerikano sa kaugalian,

mag-Amerikano pati kabastusan,

mag-Amerikano gayong hindi naman,

isang utos itong napakahalimaw!

Piliting ang bayan, nang upang lumaya'y

papagsalitain ng di niya wika:

Imulat ang mata sa kilos masagwa,

edukahin tayong parang gagong bata.

Ito'y gawa lamang noong mga bansa

na lubhang salbahe, makamkam, masiba!

Walang katuwiran ang may ganyang diwang

ululin ang bayan sa pangakong pawa.

At hindi ba Ingles itong aming bayan?

Tingnan at kay buti na naming magnakaw,

tingnan at kay buting umestapa diyan,

tingnan at kay galing sa panunulisan.

Noong araw baga, kami'y mayr'on niyan,

noong araw baga'y may sistemang ganyan?

Iya'y edukasyong aming natutuhan

sa iingles-ingles na dito'y dumatal!

Noong araw kami, sa isang araro'y

ilagay ang k'walta at may tatrabaho;

ngunit ngayon, gawin ang sistemang ito

at tagay ang k'walta pati araro mo.

Kung tunay man kaming mga Pilipino,

natuto't bumuti sa Amerikano,

ang Amerikano ay nagdala rito

ng sama rin naman ng mga bandido.

Pipilitin ngayong matuto ng Ingles

ang Bayang ang nasa'y Paglayang matamis;

pipilitin ngayong dila'y mapilipit

nitong mga taong dila'y matutuwid;

pipilitin ngayong kami ay mapiit

hangga't di matuto na umingles-ingles;

saka pagkatapos, pipintasang labis,

inyong sasabihing kami'y batang paslit!

Tarantado na nga itong daigdigan!

Tarantado na nga itong ating bayan!

Kung ano-ano na iyang kahilingan,

sunod ke te sunod na animo'y ugaw!

Kung ayaw ibigay iyang Kasarinlan,

tapatang sabihin, na ayaw ibigay.

Pagkat dito'y inyong kinakailangan

maging dambuhala ng pangangalakal!

Ni walang katwirang dito ay magtaning

ang sinumang bansang dumayo sa amin,

walang bayang api ni bayang alipin

at hindi katwiran na kami'y sakupin!

Kung bagamat ito'y natitiis namin,

sapagkat ang Oras ay di dumarating!

Nagtitiis kami't umaasa pa rin

na ang Amerika'y hindi bansang sakim!

Ayon sa Merriam Webster Dictionary, ang kahulugan ng imperyalismo o imperialism ay: (a) a policy or practice by which a country increases its power by gaining control over other areas of the world; (b) the effect that a powerful country or group of countries has in changing or influencing the way people live in other, poorer countries.

Ayon naman sa Cambridge Dictionary, ang kahulugan ng imperyalismo o imperialism ay: the attempt of one country to control another country, esp. by political and economic methods.

Sa English-Tagalog Dictionary ni Fr. Leo English, ang imperialism ay: (noun) an imperial system of government. Ang imperialist ay: a person who favors imperialism. At ang imperial naman ay: of or having to do with an empire or its ruler: Ukol sa imperyo o emperador.

Ayon naman sa UP Diksiyonaryong Filipino, ang imperyalismo ay: patakaran sa pagsakop ng isang bansa o imperyo sa ibang bansa o teritoryo; pag-impluwensiya o pagkontrol ng isang bansa sa mahina at mahirap na bansa sa pamamagitan ng kalakalan, diplomasya, o katulad.

Sa Encyclopedia Britannica naman ay ganito ang pakahulugan ng imperialism: Imperialism, state policy, practice, or advocacy of extending power and dominion, especially by direct territorial acquisition or by gaining political and economic control of other areas. Because it always involves the use of power, whether military force or some subtler form, imperialism has often been considered morally reprehensible, and the term is frequently employed in international propaganda to denounce and discredit an opponent’s foreign policy. (Ang imperyalismo, patakarang pang-estado, kalakaran, o adbokasiya ng pagpapalawak ng kapangyarihan at pinamamahalaan, lalo na direktang pagsakop ng teritory o sa pagkontrol sa pulitika at ekonomiya ng iba pang lugar. Pagkat lagi rin itong gumagamit ng lakas, ito man ay pwersang militar o ilang tusong pamamaraan, itinuturing ang imperyalismo na maganda nga ngunit pagsisisihan mo, at kadalasang ginagamit din ang termino sa mga pandaigdigang propaganda upang tuligsain at wasakin ang patakarang panlabas ng kaaway. - sariling salin ng may-akda).

Kung babaybayin natin ang kasaysayan, ang imperyalismo noong mga panahong sinauna ay malinaw, dahil sa papalit-palit ng imperyo. 

Ayon sa rebolusyonaryong si Vladimir Lenin, ang imperyalismo ang pinakamataas na antas ng kapitalismo. Binanggit niyang may limang yugto ang imperyalismo, at ito'y ang mga sumusunod: (1) nalikha ang konsentrasyon ng produksyon at puhunan sa mataas na yugtong nakalikha ng mga monopolyong may malaking papel sa buhay-pang-ekonomya; (2) ang pagsasama ng pamumuhunan ng bangko sa pang-industriyang pamumuhunan, at ang paglikha ng oligarkiyang pinansyal sa batayan ng nabanggit na "pinansyang kapital"; (3) ang pagluluwas ng puhunan na kaiba sa pagluluwas ng mga kalakal na may natatanging kahalagahan; (4) ang pagbuo ng mga internasyonal na monopolyo kapitalistang asosasyon na pinaghahatian ang yaman ng mundo para sa kanila, at (5) ang ganap na pagkakahati ng buong daigdig sa pagitan ng mga pinakamakapangyarihang kapitalistang bansa. Ang imperyalismo ay kapitalismong nasa yugto ng pag-unlad at kung saan nabubuo ang pangingibabaw ng monopolyo at pampinansyang puhunan; at napakahalaga ng pagluluwas ng puhunan; kung saan nagsimula na ang pagkakahati ng mundo sa mga pandaigdigang nagpopondo, at ganap nang nakumpleto ang pagkamkam ng mga kapitalistang bansa ng iba't ibang teritoryo sa daigdig. [mula sa [Lenin, Imperialism the Highest Stage of Capitalism, LCW Volume 22, p. 266-7.]

Kumbaga, hindi na ito simpleng bili-benta o buy and sell, kundi nakamit na ng kapitalismo ang bulto-bultong tubo sa pandaigdigan at ang sistemang ito na ang nagpapasya sa kung saan na patutungo ang mundo, sa pamamagitan na rin ng mga dambuhalang korporasyon. Ang labis na tubo't puhunan ng mga korporasyong ito, na nagmula sa pagsasamantala o pambabarat sa lakas-paggawa ng manggagawa, ay iniluluwas sa di pa gaanong maunlad na bansa kung saan kakaunti ang puhunan, mababa ang halaga ng lupa, lakas-paggawa at hilaw na materyales.

Sa ganitong pananaw ni Lenin, hindi lamang ito simpleng isyu ng dayuhang pananakop, at tanging sagot ay pagkamakabayan, dahil wala namang magagawa ang pagkamakabayan sa isyu ng puhunan at paggawa, sa isyu ng kapitalista't manggagawa. Tulad din maraming mga makabayang kapitalista ang nambabarat sa manggagawa. Sa loob ng pabrika halimbawa, na mas ang umiiral ay ang sistema ng sahod at tubo, at kahit lahat kayo ay makabayan, mananatiling barat ang makabayang kapitalista sa sahod, at maaaring mag-aklas ang makabayang Pilipino dahil sa baba ng sahod. Dahil kalikasan talaga iyon ng sistemang kapitalismo.

Sa tula ni Huseng Batute, nagsimula ang imperyalismo sa pagpapagamit ng wika ng mga kapitalistang mananakop, at pagbabalewala sa sariling wika ng mismong pamahalaang Pilipino. Ipinoprotesta niya ang wikang Ingles na ipinipilit sa atin upang unti-unting yakapin natin ang kulturang dayuhan, na magdudulo sa pagkawala naman ng sariling identidad o sariling katauhan. Gayunman, sa dulo ng tula ay umaasa pa rin naman siyang hindi sagad-sagaring kapitalistang ganid ang bansang Amerika.

Panahon iyon ng Amerikano sa bansa, na nang ginawa ang tula ay mahigit isang dekada pa bago maganap ang Ikalawang Daigdigang Digmaan. Namatay si Huseng Batute noong 1932, sa panahong siya ang kinikilalang Hari ng Balagtasan.

Mahalaga ang pagkakasulat ni Huseng Batute upang masilip natin kung ano ba ang imperyalismo sa kanilang panahon. Mas makabayan, at mas laban sa pananakop ng dayuhan. Kaiba ito sa pananaw ni Lenin na ang imperyalismo ang pinakamataas na yugto ng kapitalismo, pagkat nasa panahong mas umiiral pa ang piyudalismo sa bansa kaysa kapitalismo, dahil mayorya ng bansa ay agrikultural at hindi pa gaano noon ang industriya sa bansa.

Kaya bagamat nagkaroon na ng nobelang Banaag at Sikat na inilabas ng serye sa pahayagang Muling Pagsilang noong 1905 (at naisaaklat noong 1906) na sinulat ni Lope K. Santos na tumatalakay sa buhay at pakikibaka ng uring manggagawa sa Pilipinas, mayorya ng panahong iyon ay nabubuhay sa pagsasaka. Noong 1930, dalawang taon bago mamatay si Batute ay naitatag naman ang Partido Komunista ng Pilipinas (PKP) na nananawagan din ng pakikibaka laban sa imperyalismo. Kumbaga, tumagos man sa kamalayan ng mga Pilipino ang sosyalismo, o lipunan ng uring manggagawa, hindi ito agad maipagtatagumpay kung mayorya ay magsasaka.

Gayunpaman, mahalaga ang pagtalakay ni Batute sa tula pagkat isiniwalat niya ang kalapastanganan ng imperyalismo sa ating bansa noong kanyang panahon.

Paglalakbay upang saksihan ang LUA, isang tradisyunal na pagtula sa Batangas

PAGLALAKBAY UPANG SAKSIHAN ANG LUA, ISANG TRADISYUNAL NA PAGTULA SA BATANGAS
ni Gregorio V. Bituin Jr.

Kailangan kong umuwi sa pista sa isang nayon sa Batangas sa Mayo 16 upang saksihan at kunan ng video ang isinasagawang LUA (binibigkas ng lu-wá) o pagbigkas ng tula mula sa tuklong (maliit na kapilya) kasabay ng prusisyon ng mga taganayon alay sa patron, at bibigkasin sa isinagawang entablado sa dulo ng nayon, at maglulua muli pagbalik na sa tuklong. Karaniwang ikaanim ng gabi nagsisimula ang prusisyon.

Ilang beses ko nang nagisnan ito mula pa nang ako'y bata pa habang nagbabakasyon sa nayon ng aking ama. Kaya malimit kong marinig noon na may lulua raw, at si ganito o si ganoon ang lulua. Ngunit noong isang taon ko lamang naisip na i-record ang tungkol sa LUA, ngunit noong panahong iyon ay wala pa akong kamera o cellphone camera na magagamit para i-record iyon. Kaya ngayong taon ko ito magagawa pagkat may cellphone camera ako na magagamit. Buti na lang at may gamit ako ngayon.

Sabi ng nakatatanda kong kapatid na babae, hindi lamang sa pista sa isang nayon sa Balayan mayroong naglu-LUA, kundi sa maraming bayan din tulad ng Taal at Nasugbu. Ayon pa sa kanya, alam ng mga nakaririnig noon kung saang bayan nagmula ang lua pag narinig na nila ang punto (o pagsasalitang may punto). May iba na taun-taon ay nagsusulat ng tula para bigkasin ng mga lulua, habang sa ibang bayan o nayon naman ay may nakahanda nang lua na bibigkasin na lamang.

Bilang isang makata at manunulat, tungkulin ko sa panitikan na ipalaganap at isalaysay ang mga ganitong pagtitipon lalo na't ito'y mahalagang bahagi ng ating panitikan. Nais kong isulat ang hinggil dito dahil wala pa akong nakita sa mga aklat-pampanitikan na nagsulat hinggil sa tradisyunal na pagtula sa Batangas, ang LUA, bagamat may naglagay na nito sa youtube ngunit walang anumang paliwanag. Nais ko itong gawan ng mahaba-habang sanaysay at pag-aaral.

Kailangan kong umuwi sa Mayo 16 para maisagawa ko ang saliksik, dahil kung hindi ko ito magagawa ngayon ay next year pa (2017) ko na ito magagawa. Doon muna ako tutuloy sa matandang bahay ng mga namayapa kong mamay, kung saan wala nang taong nakatira doon. At sa ulilang bahay na iyon magpapalipas ng isa o dalawang araw upang mapaghandaan pa ang saliksik na ito hinggil sa LUA ng Batangas.

Dalawang tulang "Bonifacio" ni Ka Amado V. Hernandez

DALAWANG TULANG "BONIFACIO" NI KA AMADO V. HERNANDEZ
ni Gregorio V. Bituin Jr.

Dalawang tula, iisang pamagat. Kapwa pagninilay sa ating bayaning si Gat Andres Bonifacio. Kung alin ang nauna sa dalawa ay hindi ko na nalaman pagkat walang petsa ang nasabing mga tula. Narito ang magkaibang tula ni Ka Amado V. Hernandez hinggil sa Supremo ng Katipunan. 

Ang isa'y mula sa aklat na Tudla at Tudling, mp. 276-277, na hinati sa tatlong bahagi, na kung susuriin animo'y pinagdugtong na tatlong soneto, at ang bawat taludtod ay tiglalabing-anim na pantig, at may sesura o hati sa pangwalong pantig.  

Ang isa naman ay nasa aklat na Isang Dipang Langit, p. 159, na binubuo ng apat na saknong na may tig-aapat na taludtod, at lalabindalawang pantig, at may sesura o hati sa ikaapat na pantig.

Halina't tunghayan natin at namnamin ang dalawang tulang ito na iisa ang pamagat.


BONIFACIO
ni Amado V. Hernandez

I
Pag malubha na ang init, sumasabog din ang bulkan,
pag labis ang pagkadusta'y naninigid din ang langgam:
at ang bayan, kahit munti, kung inip na sa karimlan,
sa talim ng isang tabak hinahanap ang liwayway!

Walang bagay sa daigdig na di laya ang pangarap,
iyang ibon, kahit ginto ang kulunga'y tumatakas;
kung baga sa ating mata, kalayaan ay liwanag,
at ang bulag, tao't bayan ay tunay na sawingpalad!

Parang isang bahagharing gumuhit sa luksang langit,
ang tabak ni Bonifacio'y tila kidlat na gumuhit
sa palad ng ating bayang "nauuhaw'y nasa tubig."

Sa likuran ng Supremo'y kasunog ang buong lahi,
samantalang libo-libo ang pangiting nasasawi,
sa gitna ng luha't dugo, ang paglaya'y ngumingiti.

II
Ang kalansay ng bayaning nangalagas sa karimlan,
naging hagdan sa dambana ng atin ding kasarinlan;
at ang Araw, kaya pala anong pula ng liwayway,
ay natina sa dumanak na dugo ng katipunan!

Namatay si Bonifacio, subali't sa ating puso,
siya'y mutyang-mutyang kayamanang nakatago;
wari'y kuintas ng bulaklak, nang sa dibdib ay matuyo,
bagkus natin nalalanghap ang tamis ng dating samyo.

Sa Ama ng Katipuna'y kautangan nating lahat
ang dunong na matutunan ng lakas sa kapwa lakas,
batong-buhay, nang magpingki'y may apoy na naglalablab!

Natanto ring kung may tubig na pandilig sa pananim,
ang laya man, kung nais na mamulaklak ay dapat ding
diligin ng isang lahi ng dugong magigiting.

III
Iyang mga baya'y tulad ng isda rin palibhasa,
ang maliit ay pagkain ng malaking maninila;
ang kawawang Pilipinas, pagka't munti at kawawa,
kaya lupang sa tuwina'y apihin ng ibang lupa.

Oh, kay saklap! Anong saklap! Ang sa atin ay sumakop,
isang naging busabos ding tila ibig mangbusabos;
kung kaya ang ating laya'y isa lamang bungang-tulog,
nasa kurus hanggang ngayon itong si Juan de la Cruz!

At ang bayan, sa malaking kasawiang tinatawid,
ang ngalan ni Bonifacio ay lagi nang bukang-bibig,
tinatanong ang panahon kung kailan magbabalik!

Kailan nga magbabalik ang matapang na Supremo?
Tinatawag ka ng bayan: - "Bonifacio! Bonifacio!
isang sinag ng paglaya bawa't patak ng dugo mo!"


BONIFACIO
ni Amado V. Hernandez

Kalupitan ay palasong bumabalik,
kaapiha'y tila gatong, nagliliyab;
Katipuna'y naging tabak ng himagsik,
at ang baya'y sumiklab na Balintawak!

Isang tala ang sumipot sa karimlan,
maralita't karaniwang Pilipino;
ang imperyo'y ginimbal ng kanyang sigaw,
buong lahi'y nagbayaning Bonifacio!

Balintawak, Biak-na-Bato, Baraswain,
naghimala sa giting ng bayang api;
kaalipnan ay nilagot ng alipin,
at nakitang may bathalang kayumanggi.

Republika'y bagong templong itinayo
ng bayan din, di ng dayo o ng ilan;
Pilipinas na malaya, bansang buo,
na patungo sa dakilang kaganapan.

Si Teodoro Asedillo bilang Bayani ng Sariling Wika

SI TEODORO ASEDILLO BILANG BAYANI NG SARILING WIKA

ni Gregorio V. Bituin Jr.

Bago pa maging tagapagtanggol at maging Ama ng Wikang Pambansa si Manuel L. Quezon, may isa nang kilalang guro sa kasaysayan ang unang nagtanggol sa sariling wika, at siya si Teodoro Asedillo.

Dapat ituring na bayani ng wikang pambansa ang rebolusyonaryong guro na si Teodoro Asedillo. Ayon sa kasaysayan, labing-isang taon naglingkod bilang guro si Maestro Asedillo sa mababang paaralan ng Longos sa lalawigan ng Laguna, mula taong 1910 hanggang 1921. Bilang guro, itinuro niya ang lahat ng aralin sa maghapong pagpasok sa klase ng mga mag-aaral sa elementarya. Siya’y naangat bilang head teacher ngunit nagpatuloy siyang nagturo sa mga batang nasa ikatlo at ikaapat na baytang. Kilala siya sa kahusayan sa pagtuturo. Isang disiplinaryan, ayaw niya sa mga estudyanteng nagbubulakbol, di nagsisikap matuto, at nagsasayang lang ng oras.

Nang panahong iyong sakop ng Amerika ang bansa, ipinagbawal ang paggamit ng sariling wika sa pagtuturo, at yaong gumagamit nito'y pinarurusahan. Noong elementarya ako'y naranasan ko rin ang ganito sa aming paaralan, ipinagbawal ang paggamit ng sariling wika, at may parusa ang magsasalita ng sariling wika, gayong mahigit na kalahating siglo na yaong nakararaan sa panahon ni Asedillo. Matutunghayan natin ang eksenang ito sa unang bahagi ng pelikulang Asedillo na pinagbidahan ni Fernando Poe Jr. na ibinase sa kanyang buhay.

Isa sa pinagtuunan ng pansin ng mga Amerikanong kolonisador ay ang Department of Public Instruction (DPI) sa kanilang kampanya ng pasipikasyon (pwersahang pagpayapa) at asimilasyon (sapilitang pagpapalunok sa atin ng sarili nilang kultura). Sa pamamagitan ng Philippine Commission Act No. 74 (Enero 1901), iniatas ni Gobernador-Heneral Elwell Otis ang mga sumusunod na polisiya: (1) sentralisadong sistema ng batayang edukasyon; (2) paggamit sa Ingles bilang wikang panturo at komunikasyon; at (3) pagtatatag ng isang kolehiyong normal para sa maramihang pagsasanay ng magiging mga guro. 

Ang mga pangyayari at kalagayang ito ang nagtulak sa unang paghihimagsik ni Asedillo. Pinili niyang gamitin ang wikang Pilipino sa halip na wikang Ingles. Iminulat niya ang mga mag-aaral sa kagitingan at aral ng mga bayaning Pilipino, habang tinuruan din niya ang mga mag-aaral ng awiting makabayan. Hindi rin niya ginamit ang mga aklat na sinulat ng mga dayuhang awtor. Dahil dito, siya’y kinasuhan ng insubordinasyon o pagsuway sa kautusan ng kagawaran noong 1923. Ipinagtanggol niya ang sarili at ikinatwirang hindi dapat ipilit sa mga batang Pilipino ang kulturang banyaga sa kanilang karanasan at pang-unawa. Ngunit siya’y natalo at natanggal sa pagtuturo. Ang pamilyang Asedillo ay naghirap ng husto. 

Anong saklap na pangyayari! Nang dahil sa pagtatanggol sa sariling wika na dapat gamitin sa pagtuturo, siya pa ang natanggal.

Naging masalimuot ang buhay ni Asedillo mula noon. Hinirang siya ng alkalde sa bayang San Antonio bilang hepe ng pulisya roon, ngunit nabiktima ng pang-iintirga at natanggal bilang hepe.

Nang maitatag ang Katipunan ng mga Anakpawis sa Pilipinas (KAP) noong 1929, sumapi rito si Asedillo nang nagkatrabaho na siya bilang magsasaka sa taniman ng kape. Hanggang siya'y atasaan ng pamunuan ng KAP na lumuwas sa Maynila upang mag-organisa ng mga manggagawa partikular sa unyon ng La Minerva Cigar and Cigarette Factory sa Tondo, hanggang sa ang mga manggagawa rito ay nagwelga. Sa welgang iyon ay pinagtangkaan siyang arestuhin ng Konstabularya ngunit nakatakas siya patungong Laguna, ang kanyang probinsya. 

Bumalik siya sa Laguna kung saan may base ng magsasaka ang KAP. Muli siyang nag-organisa. Napagtanto niyang hindi na maaari ang parlamentaryong paraan lamang ng protesta. Hindi na libro, plakard at araro ang hawak-hawak, kundi baril, bilang isang mandirigma ng masa. Ipinakita niya ang kahusayan sa pamumuno, at nagsagawa sila ng repormang agraryo, pinababa ang buwis o upa sa lupa.

Sumanib si Asedillo sa mga pwersa ni Nicolas Encallado, na kilala sa tawag na Kapitan Kulas.

Naging alamat si Asedillo sa mga lugar na pinaglalabas-masukan niya noon sa Laguna at Tayabas. Siya’y katulad ni Robin Hood na ang kinukuha sa mayayaman ay ibinibigay sa mahihirap. Sinasabing araw na araw ay ligtas siyang nakakapaglakad sa mga kalye ng pinagmulan niyang bayan, at pinakakain siya ng taumbayan at pinatutuloy sa kanilang bahay.

Noong Disyembre 31, 1935, pagkaraan ng mahigpit na paghahanap ng mga tropa at ahente ng gubyerno kina Asedillo at Encallado, natagpuan nila ang pinagtataguan ni Asedillo sa Cavinti, Laguna. Sa labanang nangyari, napatay si Asedillo at ang dalawa niyang badigard. Pagkaraa’y inilibot ng Konstabularya sa bayan-bayan ang bangkay ni Asedillo na tadtad ng bala. Ang buong ngitngit ng kaaway ay ipinadama kahit sa kanyang luray na bangkay. Kinaladkad sa mga poblasyon, sa harap ng mga presidencia ng mga bayang kanyang kinilusan, upang ipagyabang na patay na si Asedillo. Si Asedillo ay itinulad kay Kristong ipinako sa krus hanggang sa mamatay.

Marahas na wakas ang nangyari kay Teodoro Asedillo, guro at tagapagtanggol ng sariling wika. Ngunit ang halimbawa niya bilang tagapagtanggol ng sariling wika, una pa kay Manuel Quezon, ay hindi dapat mabaon sa limot. Dapat siyang itaguyod sa panahong ito na dinedelubyo ng globalisasyon ang edukasyon at K-12 upang huwag nang pag-aralan ng sambayanang Pilipino ang sariling wika, at matuto na lang ng wikang dayuhan upang maging alipin sa ibang bansa.

Noong kanyang panahon ay wala pang idinedeklarang wikang pambansa, ngunit ang pagtataguyod niya ng sariling wikang nakagisnan niya ay malaking bagay na upang kilalanin siyang tagapagtanggol ng sariling wika at hindi ng wika ng dayo.

Dapat itaguyod ang simulan ni Teodoro Asedillo, hindi lamang ang kanyang paninindigan noong siya'y kasapi ng KAP, kundi higit sa lahat, bilang tagapagtanggol ng sariling wika.

Dapat siyang kilalanin at gawan ng bantayog bilang ganap na pagkilala sa kanya at ituring siyang bayaning nakibaka laban sa mga dayuhan at bayaning nanindigan para sa sariling wika. Halina't tayo'y magkaisa upang bigyang parangal si Asedillo bilang una pa kay Quezon sa pagtataguyod ng sariling wika.

Mabuhay si Teodoro Asedillo, rebolusyonaryo, tagapagtanggol ng api, at bayani ng sariling wika!

Aming asong nabikig ng stick ng banana q

AMING ASONG NABIKIG NG STICK NG BANANA Q

ni Gregorio V. Bituin Jr.

Nabilaukan kanina ang aming asong si Kristyan, alaga ng BMP. Pumasok sa kanyang ngalangala yung nabaling stick ng banana cue. Hindi niya matanggal. Hindi naman niya alam paano gamitin ang kanyang dalawang unahang paa para tanggalin ang bikig, di tulad nating mga tao na susungkitin lang natin ng daliri ang anumang nakabikig sa atin.

Nag-alala kami ng mga kasama. Nakita kong may dugo na ang kanyang gilagid at ikot ng ikot para matanggal ang stick. Miting kanina ng mga taga-Sanlakas sa Sanlakas ofc, at nagmiryenda ng banana cue at lumpya.

Sino ba ang magtatanggal ng stick sa loob ng bibig ng aso, baka makagat sila o masugatan ng ngipin ng aso. Kailangang dalhin sa beterinaryo para ipatanggal yung stick na nakabikig.

Mas makapal ang stick ng banana cue kaysa stick ng barbecue na lagi niyang binabali ng ngipin. Ikinabit ko muna ang tali niya sa leeg para hindi siya tumakbo at makontrol ko para makuha yung nakabikig sa kanya.

Nagpahanap ako ng plais na long nose para pantanggal nang hindi nasasagi ng ngipin ng aso ang aking kamay. Wala. Ang meron ay hand grip. Mas malaki kaysa long nose na pahaba naman. Pinahawak ko sa isang kasama yung hand grip habang hawak ko naman ang bibig ng aso. Ngunit dahil hindi naman niya alaga iyon ay nag-alala siyang makagat. Dahil atubili siya at di naman niya alaga ang aso, kinuha ko na ang hand grip para matanggal na.

Mabait si Kristyan, habang hawak ko yung tali sa leeg, kinausap ko, buka bibig, at ipinasok yung hand grip, umilag. Ipinasok ko muli at umilag muli. Hanggang naipasok ko na sa bibig niya yung hand grip at nailuwa niya yung 3-inches na stick na nagpahirap sa kanya.

Dali-dali kong binigyan ng tubig si Kristyan, at marahil dahil sa pagod, halos kalahati rin sa inuman niya ang naubos. Malungkot na naman siya kasi kailangan kong umalis para sa ilang gawain.

Aral: Huwag bigyan ng stick ng banana cue ang aso para kanyang paglaruan ng ngipin at bali-baliin upang di na siya muling mabikig.